Zondag 14 december 2025 – 14.00 uur

Entree € 21

Op zondag 14 december 2025 verzorgt het Belgische ensemble Psallentes een concert met onder andere werken van Hildegard von Bingen. De Duitse non Hildegard leefde in de 12de eeuw en was de eerste vrouwelijke componist met een hoogwaardig en uitgebreid repertoire. Psallentes brengt deze middag een programma in het Vincentiuskerkje in Velp bij Grave. Het concert wordt georganiseerd door Stichting Kunst in het Kerkje. 
Het concert begint om 14.00 uur en vindt plaats op het adres: Pastoor Loefsweg 1, Velp bij Grave.

Prijsverhoging concerten, lees meer

 O SPLENDIDISSIMA GEMMA

De twaalfde-eeuwse abdis en profetes Hildegard von Bingen (1098–1179) verwierf reeds tijdens haar leven een iconische status. Zowel geestelijke als wereldlijke machthebbers — van abten en bisschoppen tot de keizer en de paus — wisselden met haar van gedachten en vroegen haar om raad. Behalve de correspondentie met personaliteiten uit haar tijd heeft zij een uitgebreid oeuvre op haar naam staan, waardoor zij tot een van de meest vooraanstaande en invloedrijke auteurs uit de middeleeuwen wordt gerekend en een vaste plaats in de geschiedenisboeken heeft ingenomen. 

Het werk van Hildegard von Bingen is niet enkel omvangrijk, maar ook bijzonder divers. De ‘Sybille van de Rijn’, zoals zij in de literatuur bekendstaat, kan rekenen op interesse vanuit verschillende hoeken. Theologen, filosofen, literatuurwetenschappers en historici buigen zich over haar visioenen. Daarnaast vinden we in haar oeuvre teksten terug die getuigen van kennis van geneeskunde, planten en kruiden. De ruime belangstelling die haar te beurt valt, heeft echter ook in belangrijke mate te maken met haar muzikale productie. Als een van de eerste bij naam bekende componisten heeft zij meer dan zeventig werken op haar naam staan. Het gaat om eenstemmige gezangen in de vorm van antifonen, responsoria, hymnen en sequensen, waarmee Hildegard aansluit bij de heersende liturgische tradities van de twaalfde eeuw. De manier waarop zij deze genres invult, is echter allerminst alledaags en getuigt van haar eigen, eigenzinnige visie op gregoriaanse muziek. 

De verzamelde composities van Hildegard von Bingen zijn overgeleverd in twee handschriften. Het oudste manuscript, dat met zekerheid tijdens het leven van de auteur in haar eigen klooster van Rupertsberg tot stand kwam, wordt vandaag in België bewaard. Nadat het boek door Hildegard naar de cisterciënzers van Villers in Brabant was gezonden, kwam het via de benedictijnen van — achtereenvolgens — Gembloers en Affligem, in de negentiende eeuw in de Sint-Pieters- en Paulusabdij van Dendermonde terecht. Sinds enkele jaren wordt deze ‘Dendermonde Codex’ bewaard in de universiteitsbibliotheek van Leuven. 

De kalfslederen band omsluit 183 perkamenten folio’s, waarop naast verschillende teksten van Hildegard ook zevenenvijftig van haar composities genoteerd staan — ongeveer twee derde van haar overgeleverde muzikale werk. Deze muziekverzameling kreeg van Hildegard zelf de titel Symphoniae harmoniae caelestium revelationum (Symfonieën van de harmonie van de hemelse revelatie). Het manuscript wordt wereldwijd zowel door onderzoekers als door musici op deze manier geciteerd.

 Wat we horen in dit programma is een wisselwerking tussen, ten eerste, Hildegard de soliste, die zelf zingt en daarbij op gezette tijdstippen haar eigen composities improvisatorisch benaderde; ten tweede, een duo zangeressen dat zich toelegt op het reciteren van psalmen en cantica (tracks 1 en 2) en op de verzen van responsoria (tracks 3 en 4); en ten derde, een kleine groep zangeressen die de tutti-passages getrouw volgens de notatie van de Dendermonde Codex uitvoert. De psalmen en cantica zijn vocaal uitgewerkt vanuit de in het manuscript gesuggereerde psalmtonen (de zogenaamde evovae), maar dan wel met variaties en voorzichtige improvisatie — passend bij het hypothetisch uitgangspunt dat deze gezangen (ook) weerklonken tijdens avondlijke, paraliturgische samenkomsten. 

Met deze trage, brede en meditatieve lezing van Hildegards oeuvre wil Psallentes aan de canon van bestaande opnames een geheel eigen, en enigszins eigenzinnige, interpretatie toevoegen — een die eer brengt aan Hildegards genie, en recht doet aan de geest en de details van de Dendermonde Codex. 

Naast werk van Hildegard zingt Psallentes ook nog enkele andere composities.  

Filmpje: Psallentes - Hildegard von Bingen/ Ordo Virtutum (live @TivoliVredenburg Utrecht)

 Website: Psallentes Oude Muziek