ZONDAG 1 MAART 2020 • 14.30 uur

Entree € 16,00

Aards, melancholisch, meditatief, het zijn de woorden die de Zemtsovs gebruiken als ze over hun instrument praten. De alt klinkt donkerder dan een viool, waardoor je het instrument eerder associeert met zwaarmoedigheid dan een viool, die meer etherisch is. De altviool is de bedachtzame, de brede schouder van de twee; de viool is meer fijngevoelig en impulsief. Volgens het cliché (dat altijd klopt) hebben violisten ook een dominantere en meer competitieve persoonlijkheid dan altisten. De Zemtsovs zijn gemoedelijk en tóch wereldberoemd.

Zondag 1 maart staan de Russisch-Nederlandse Mikhail Zemtsov, zijn vrouw Julia Dinerstein-Zemtsov, hun dochter Dana en neef, Daniil op het podium van ons Kunstkerkje. Daarmee hebben we nog niet de hele muzikale familie gehad: Daniils vader Alexander Zemtsov is ook altviolist en dirigent in Wenen. In muzikale kringen worden ze de altviooldynastie genoemd. Ze hebben allen grote carrières als veelgevraagd solist, docent op conservatoria (Julia, Mikhail en Alexander hebben gezamenlijk tachtig leerlingen), en als kamermusicus. Samen spelen ze in het Zemtsov Viola Quartet. Mikhail, Julia en Dana vertellen wat de altviool zo bijzonder maakt.

De altviool is de underdog van de strijkers. Over geen ander instrument worden zoveel grappen gemaakt, er zijn er meer dan duizend. En terwijl de dirigentenmop of de sopraanmop het mikpunt van de spot tenminste nog afschildert als een (zelfverklaarde) god, is de altviolist in de moppen altijd incompetent. Hij speelt vals, een halve maat later dan zijn buurman, of helemaal niet.
Wetenschappers hebben onderzocht waarom. De belangrijkste oorzaak is dat de altviool in de baroktijd de begeleidende partij kreeg; ze was de opvulling van de orkestklank. Omdat dat een gemakkelijker partij was dan van de violen, moesten slechte violisten vaak altviool spelen. Altviolen waren in die tijd bovendien eigenlijk nog te groot en te onhandig om lekker te bespelen. Pas later werden er kleinere formaten gemaakt, werd het instrument speelbaarder en de partijen interessanter.

Het avontuurlijke repertoire
Julia raakte verslingerd aan het altvioolrepertoire. ‘In kamer- en orkestmuziek is de alt een bindmiddel tussen de lagere stemmen van de cello en bas, en de viool. Daar viel ik voor, dat vind ik een prettige rol.’ Er is daarnaast een schat aan repertoire voor de alt dat nog ontgonnen moet worden. ‘Het lijkt alsof violisten meer repertoire hebben, want het is bekender. Maar zij spelen altijd maar dezelfde vioolconcerten.’ Terwijl de violist voor de zoveelste keer Bruch of Tsjaikosvki instudeert, zoekt de alt ondertussen naar muziek ver van het gebaande pad. ‘Altviolisten zijn avontuurlijk’, zegt Julia.
De Zemtsovs weten dan ook steevast te verrassen met bijzondere muziek. Dana’s derde soloalbum is net verschenen, haar eerste cd waarin ze met orkest speelt (het Estonian National Symphony Orchestra met dirigent Daniel Raiskin). Daarop speelt ze niet alleen het overbekende Concert voor altviool en orkest van Bartók, maar ook een werk van altviolist en componist Michael Kugel, de docent van de Zemtsovs. En het kwartet dat de familieleden samen met Daniil vormt, heeft nog stapels bladmuziek liggen die ze willen uitzoeken, muziek die speciaal voor vier altviolen is geschreven. Een altvioolkwartet is zeldzaam, het repertoire is nauwelijks bekend.

Met al hun activiteiten laat de familie zien dat de alt veel veelzijdiger is dan de pispaalreputatie doet geloven. Julia legt uit dat de alt (Italiaans: ‘viola’) feitelijk het oudste strijkinstrument van de familie is. Alle andere instrumenten, de viool, cello en bas, zijn ervan afgeleid. Het Italiaanse woord voor viool, ‘violino’, betekent ‘kleine viola’. Best gek dus, dat juist de eerstgeborene zo wordt gejend. ‘Eigenlijk moeten wíj de grappen maken’, zegt Julia.

Website